Signaal Inspecties: situatie in Ter Apel uiterst kritiek
De Inspectie Justitie en Veiligheid (Inspectie JenV) en de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) maken zich grote zorgen over de huidige omstandigheden in het aanmeldcentrum voor asielzoekers in Ter Apel. Er verblijven momenteel meer mensen dan waarvoor ruimte is en er zijn structureel te weinig plekken voor alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s), aldus de inspecties. Ook krijgen asielzoekers niet tijdig een medische intake of een tuberculose-screening. Zij roepen de bestuurders van het Rijk, de provincies en de gemeenten in een brief op om het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) in staat te stellen zowel op korte als op lange termijn goede opvang te bieden.
Het COA moet de ruimte hebben om te kunnen omgaan met pieken in de asielinstroom, maar dat is onmogelijk onder de huidige omstandigheden. De inspecties zien uit eerdere onderzoeken1 en uit hun continue monitoring van de situatie in Ter Apel dat ondanks maximale inspanningen, de hoge en steeds oplopende druk ernstige gevolgen heeft voor de leefbaarheid en de veiligheid van bewoners en medewerkers. Vooral omdat de situatie al meer dan een jaar voortduurt. Uit hun monitoring blijkt dat het COA en IND, beter dan vorig jaar, zicht hebben op de meest kwetsbaren. Zo kunnen mensen die het aanmeldproces nog niet hebben doorlopen, op tijdelijke opvangplekken verblijven om te voorkomen dat mensen buiten slapen. Problemen als de lange verblijfsduur in noodlocaties of tijdelijke gemeentelijke opvang, de vele doorplaatsingen en de druk op personele capaciteit blijven echter hardnekkig. Het aantal statushouders dat niet kan uitstromen en daarmee opvangplekken bezet houdt, is ten opzichte van vorig jaar toegenomen. Ter Apel is nog steeds het enige aanmeldcentrum waar asielzoekers zich kunnen melden.
De laatste weken blijkt uit het inspectietoezicht dat Ter Apel opnieuw onder te grote druk staat. Er is ruimte voor maximaal 2000 personen, maar er verblijven op dit moment veel meer mensen op de aanmeldlocatie. Daarom wordt er overnacht in de wachtkamers van de IND en in de recreatieruimte van het COA.
Asielzoekers die in Nederland aankomen, krijgen niet op tijd een medische intake. Ook de screening op tuberculose gebeurt later dan moet. Voor amv’s is niet voldoende plek waardoor structureel meer amv’s in Ter Apel verblijven dan er beschikbare capaciteit is. Op 26 oktober verbleven er 270 amv’s, eerder deze maand verbleven er tot wel 370 amv. Amv’s horen altijd gepaste opvang, extra begeleiding en een voogd te krijgen. Onder de huidige omstandigheden kunnen medewerkers van COa en Nidos de fysieke en emotionele veiligheid van deze amv’s echter niet garanderen. Het COA en Nidos hebben in juni 2023 de gemeenten opgeroepen om meer plekken voor deze jongeren beschikbaar te stellen. Dit is tot nu toe onvoldoende gelukt. Inspecteur-generaal Esther de Kleuver: “Het risico op buiten slapen wordt met de dag groter. Er moet snel perspectief zijn op opvang die leefbaar en veilig is. En die tegelijkertijd voor de betrokken COA-medewerkers ook veilig uitvoerbaar is.”
1 Zie: Brief Inspectie JenV, IGJ, Inspectie voor het Onderwijs en de Nederlandse Arbeidsinspectie over de veiligheid en ontwikkeling van asielkinderen van 3 mei 2023, Brief IGJ en Inspectie JenV over de veiligheid van amv’s in de asielopvang van 9 september 2022, en Brief Inspectie JenV en IGJ over kinderen in de asielopvang van 20 juni 2022 .