Het zicht op de veiligheid en de ontwikkeling van kwetsbare kinderen en jongeren is onvoldoende. Zij krijgen onvoldoende passende bescherming, begeleiding en hulp. Dit is het geval in de pleegzorg, in de jeugdbescherming en -reclassering. Dit concluderen de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en Inspectie Justitie en Veiligheid (Inspectie JenV). Stevig leiderschap is nodig van bestuurders, gemeenten en rijksoverheid. De inspecties roepen de betrokken staatssecretarissen van JenV en VWS op om het voortouw te nemen om te komen tot voortvarende en duurzame oplossingen.
Aanleiding voor het toezicht is onder andere een ernstige calamiteit in een pleeggezin in Vlaardingen. De inspecties publiceerden hierover eerder een onderzoek. De IGJ voerde vervolgens toezicht uit op pleegzorgorganisaties. Gezamenlijk voerden de inspecties toezicht uit op gecertificeerde instellingen (GI’s), de organisaties die jeugdbeschermingsmaatregelen moet uitvoeren.
Dezelfde tekortkomingen
In Vlaardingen was sprake van een uitzonderlijke en langdurige samenloop van omstandigheden met zeer ernstige gevolgen voor een meisje dat in het pleeggezin verbleef. De kans dat deze samenloop van omstandigheden zich zal herhalen, is klein. De inspecties zien deels dezelfde tekortkomingen als in hun toezicht op de calamiteit in Vlaardingen. Er is onvoldoende zicht op de ontwikkeling en veiligheid van (pleeg)kinderen die in hun ontwikkeling worden bedreigd. Ook is er onvoldoende samenwerking tussen pleegzorgorganisaties en GI’s. Richtlijnen hierover worden niet genoeg gevolgd. Passende hulp voor (pleeg)kinderen en jongeren met een jeugdbeschermings- of reclasseringsmaatregel is er niet of is er te laat. Het gevolg is dat er grote risico’s ontstaan voor (pleeg)kinderen. Zij blijven (te) lang in onveilige omstandigheden.
Kwetsbare situaties
Naast de tekortkomingen zien de inspecties een enorme inzet en betrokkenheid van jeugdzorgwerkers en pleegzorgbegeleiders.
Vanaf 2022 wordt er gewerkt met het ‘Handelingsperspectief en veldnorm bij onderbezetting Gecertificeerde Instellingen’ door GI’s. Hierdoor starten kinderen met een door de rechter opgelegde jeugdbeschermings- of jeugdreclasseringsmaatregel vaak op een ‘wachtlijst’ of komen op een ‘doorstroomlijst’. Zij krijgen dan niet de bescherming, begeleiding en hulp waar ze recht op hebben, terwijl dit wel in de Jeugdwet staat. De werkwijze was bedoeld als een noodoplossing als er geen jeugdzorgwerker beschikbaar is voor een kind. Inmiddels wordt dit standaard gebruikt. Gemeenten en rijksoverheid accepteren dit.
Oorzaken verschillen
De tekortkomingen in de jeugdbescherming, -reclassering en in de pleegzorg hebben verschillende oorzaken. Bestuurders van pleegzorgorganisaties kunnen zelf een aantal verbeteringen doorvoeren.
Bij de GI’s komen tekortkomingen voor een belangrijk deel door problemen die buiten hun invloed liggen, zoals arbeidsmarkttekort en ontbreken van specialistische hulp. Maar ook voor pleegkinderen werken de risico’s door, vanwege de problemen in de jeugdbeschermingsketen. Want de meeste pleegkinderen hebben te maken met begeleiding vanuit de pleegzorg én met een jeugdzorgwerker.
Pak verantwoordelijkheid
De inspecties vragen bestuurders van instellingen tot het uiterste te gaan om verbeteringen door te voeren die binnen hun mogelijkheden liggen. ,,We willen dat bestuurders van pleegzorgorganisaties, GI’s en gemeenten hun verantwoordelijkheid pakken. Hierbij moeten de GI’s duidelijk maken wanneer ze hun wettelijke taak niet kunnen uitvoeren; namelijk het beschermen en begeleiden van kinderen. Ze moeten helder zijn over de gevolgen hiervan voor kinderen en hun gezinnen. Pak je verantwoordelijkheid, berust niet in onmacht en los problemen gezamenlijk op,” aldus hoofdinspecteurs Angela van der Putten (IGJ) en Hans Faber (Inspectie JenV).
De inspecties zien dat de pleegzorgaanbieders en de GI’s zelf niet alles kunnen oplossen zolang de problemen in de inrichting van de jeugdbeschermingsketen niet landelijk worden aangepakt. Stevig leiderschap van bestuurders, gemeenten en rijksoverheid is nodig om samen tot oplossingen voor de aanpak van de oorzaken te komen. Het is aan de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid en de staatssecretaris Jeugd, Preventie en Sport om hierin het voortouw te nemen als stelselverantwoordelijken.
Situatie verandert onvoldoende
In 2019 brachten de inspecties een signalement uit: Signalement Jeugdbeschermingsketen in gevaar. De situatie is vrijwel onveranderd. De problemen verergeren als gevolg van de verder toenemende krapte op de arbeidsmarkt, er is steeds minder beschikbaarheid van (specialistische) hulp en er is onvoldoende passende hulp voor kinderen met complexe problemen.
De inspecties blijven de situatie voor kwetsbare kinderen volgen, agenderen en bespreken met alle betrokken partijen.
Beeld: © Inspectie JenV